Jakie są główne źródła zanieczyszczenia powietrza w Rumunii?

Rumunia cechuje się bardzo dużym zanieczyszczeniem powietrza. Stężenia pyłu zawieszonego są tutaj regularnie jednymi z najwyższych odnotowywanych w krajach Unii Europejskiej, porównywalne z Polską i Bułgarią.

W całej Europie, jedynie słabiej rozwinięte kraje półwyspu bałkańskiego (Bośnia i Hercegowina, Północna Macedonia) charakteryzują się wyraźnie gorszą jakością powietrza.

Największe wartości zanieczyszczenia w Rumunii odnotowywane są w Bukareszcie i na jego przedmieściach, pokrycie sensorami w całym kraju nie jest jednak wystarczające, aby z pewnością wyznaczyć najbardziej zanieczyszczone miasta.

Pył zawieszony na terenie Rumunii

Nasze analizy dla sensorów pyłowych, działających na terenie Rumunii od października 2019 wykazały, że głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym jest ogrzewanie indywidualne, natomiast w dalszej kolejności jest to ruch samochodowy.

 

Na takie źródło zanieczyszczenia wskazuje między innymi cykl roczny stężeń zanieczyszczenia – przykładowo w styczniu, średnie wartości stężenia pyłu zawieszonego PM10 są nawet 4 razy większe, niż w czerwcu (co widoczne jest na poniższym wykresie), a także hotspoty zanieczyszczenia związane ze skupiskami zabudowy jednorodzinnej.

Tabela: Poziomy zanieczyszczenia powietrza w porównaniu ze średnią temperaturą w Rumunii w latach 2018/19 i 2019/20.

Dodatkowo, o takim pochodzeniu zanieczyszczeń świadczy również stwierdzona odwrotna zależność pomiędzy stężeniami pyłu zawieszonego a temperaturą powietrza (co również widoczne jest na powyższym wykresie). Widoczna jest zarówno zależność sezonowa, jak i to, że wyższa temperatura w sezonie 19/20 była jedną z przyczyn niższego zanieczyszczenia w stosunku do sezonu poprzedniego.

 

Niska temperatura powoduje zanieczyszczenie powietrza, ponieważ w zimne dni zwiększa się zapotrzebowanie na spalanie paliw stałych w celu ogrzewania mieszkań oraz, dodatkowo, niska temperatura sprzyja powstawaniu inwersji, przez co zanieczyszczenie powietrza ma tendencję do zalegania w niższych warstwach atmosfery.

 

Drugim najważniejszym źródłem zanieczyszczenia pyłem zawieszonym w Rumunii jest ruch samochodowy. Na ten fakt wskazują między innymi wyższe odczyty stężeń pyłów na stacjach (sensorach) zlokalizowanych w pobliżu ruchliwych dróg, a także dobowy przebieg zanieczyszczenia, na którym widoczne są piki – poranny i wieczorny, spowodowane między innymi godzinami szczytu w ruchu drogowym. W trakcie trwania piku wieczornego zanieczyszczenie pyłem zawieszonym jest średnio o około 25% wyższe, niż w południe. Co ciekawe, w wyniku pandemii Covid-19 i wprowadzonych na Rumunii obostrzeń, zaobserwowano niezwiązane z warunkami atmosferycznymi spadki zanieczyszczenia pyłem zawieszonym, co ma swoje wytłumaczenie w ograniczeniu ruchu samochodowego w tym okresie.

Zanieczyszczenia gazami

Pod względem zanieczyszczeń gazowych, jednym z największych problemów w Rumunii jest dwutlenek azotu oraz ozon – sytuacja taka jest podobna dla praktycznie wszystkich państw Unii Europejskiej.

Obydwa wyżej wymienione gazy są ze sobą ściśle powiązane: dwutlenek azotu pikuje w godzinach porannych oraz wieczornych, będąc ściśle zależnymi od spalin samochodowych. Natomiast w godzinach południowych, wskutek promieniowania słonecznego, dwutlenek azotu rozbijany jest na tlenek azotu i tlen atomowy (O), który reaguje z tlenem cząsteczkowym (O2) tworząc ozon (O3). Stężenia dwutlenku azotu spadają wtedy do względnie niskich wartości.

 

Tabela: Dzienne poziomy zanieczyszczenia powietrza gazami NO2 i O3 w Rumunii.

 

Analizy przeprowadzane w Rumunii wykazywały bezpośredni związek stężenia NO2 oraz natężenia ruchu, a także związek pomiędzy stężeniami a  odległością od głównych dróg. 

Bardzo ciekawe okazały się być wyniki analiz dotyczących wpływu obostrzeń covidowych na stężenia NO2: w zależności od lokalizacji sensorów względem ruchliwych dróg, wpływ tych obostrzeń był bardzo niewielki (rzędu kilku procent) w przypadku dróg oddalonych od ruchu samochodowego, natomiast dla sensorów położonych w sąsiedztwie najbardziej ruchliwych dróg, obostrzenia spowodowały spadek zanieczyszczenia o ponad 250%!

 

Tabela: Dzienne stężenia NO2 na podstawie mapy jakości powietrza i czujników jakości powietrza w Bukareszcie, przed i podczas lockdown.