#OddychajPolsko: Gdy pojawia się smog, szpitale się zapełniają. Lekarze ostrzegają

Wkrótce powinien ukazać się oficjalny raport GUS dotyczący emisji zanieczyszczeń w Polsce za ubiegły rok. Tymczasem dostępne dane na ten temat dotyczą przede wszystkim 2018 r. Polska, mimo obowiązywania niezwykle liberalnych norm, jest od dawna czerwoną latarnią na mapie obrazującej jakość powietrza w Unii Europejskiej. Zapytaliśmy ekspertów, czym jest smog, czy rzeczywiście jest zabójczy i jak mierzyć się z problemem.

Problem zanieczyszczeń powietrza dotyczy nie tylko wielkich aglomeracji, ale również mniejszych miast, takich jak Otwock czy Żywiec
Polska wyróżnia się negatywnie na tle Europy wysokim stopniem zanieczyszczenia powietrza, szczególnie w sezonie grzewczym – mówi prof. Edward Franek
Smog szkodzi nie tylko na układ oddechowy, ale również sercowo-naczyniowy, nerwowy, rozrodczy
Polscy naukowcy zauważyli związek pomiędzy wysokim stężeniem szkodliwych subtanacji w powietrzu a liczbą hospitalizacji. Im większy smog, tym więcej pacjentów trafia do szpitali

Jakie schorzenia wywołuje smog?

– Układ oddechowy jest najbardziej narażony na zanieczyszczenia, bo przez płuca dostają się one do organizmu. Najgorsze konsekwencje to nowotwory płuc, astma oskrzelowa i przewlekła obturacyjna choroba płuc, a także zakażenia dróg oddechowych – wyjaśnia prof. Franek. – Natomiast w zakresie układu krążenia zanieczyszczenia powietrza mogą powodować miażdżycę oraz zwiększoną tendencję do tworzenia się zakrzepów krwi ze wszystkimi konsekwencjami, takimi jak zawały serca, udary mózgu, nadciśnienie albo zaburzenia rytmu serca. Negatywne skutki zanieczyszczenia powietrza możemy też zaobserwować w ośrodkowych układzie nerwowym czy w układzie rozrodczym.

Nie jest też tajemnicą, że zanieczyszczenie powietrza wiąże się z występowaniem alergii. Bezpośrednio narażona jest nasza skóra, czego efektem może być np. atopowe zapalenie skóry czy wyprysk kontaktowy. Do tego dochodzą wszystkie choroby alergiczne układu oddechowego – alergiczny nieżyt nosa lub astma oskrzelowa.

Zdolność metali ciężkich do akumulacji w naszych organizmach prowadzi do uszkodzeń układu nerwowego, anemii, zaburzeń snu, pogorszenia sprawności umysłowej, zachowań agresywnych i wreszcie nowotworów.

Co innego cząstki drobne i bardzo drobne, ich szkodliwość zależy od składu chemicznego. I tak pył PM2,5 przenika do najgłębszych partii płuc, gdzie jest akumulowany lub rozpuszczany w płynach biologicznych, a następnie transportowany z krwią do innych części całego ciała. Może on powodować nasilenie astmy, ostrych reakcji układu oddechowego czy osłabienie czynności płuc.

– Oddychamy również materiałami sztucznymi, wyprodukowanymi przez człowieka – zauważa prof. dr hab. n. med. Michał Pirożyński z Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie. – Jest to np. kauczuk syntetyczny. Pamiętajmy o tym, że samochody tworzą najgorszy możliwy aerozol, czyli gumę. Wdychanie jej powoduje poważne uszkodzenia układu oddechowego. Poza tym, jeśli zawiera lateks, silnie alergizuje.

Prof. Edward Franek pytany o to, jak życie w smogu przekłada się na zachorowania oraz nadmiarowe zgony mieszkańców szczególnie zanieczyszczonych terenów odpowiada: – Na pewno liczba zachorowań, ciężkość przypadków i liczba zgonów zwiększa się. Problem polega na tym, że czasem ciężko to uchwycić. My np. z panem doktorem Slamą oraz zespołem kolegów z Kancelarii Premiera szukaliśmy wpływu stężeń pyłu zawieszonego na ostre hospitalizacje, czyli staraliśmy się odpowiedzieć na pytanie, czy szczyty zanieczyszczenia powietrza powodują takie zaostrzenie chorób lub pojawienie się nowych, ciężkich objawów, że trzeba takich ludzi położyć do szpitala. Początkowo nie mogliśmy nic znaleźć. Dopiero kiedy sprawdziliśmy liczbę hospitalizacji z powodu chorób układu oddechowego nie w dniu szczytu zanieczyszczenia, ale tydzień później, okazało się, że nasza hipoteza jest słuszna, tylko występuje odstęp czasowy pomiędzy szczytem zanieczyszczenia a wzrostem liczby hospitalizacji. Takie rzeczy łatwo przeoczyć.

Ekspert dodaje: – Oczywiście im większe zanieczyszczenia, tym łatwiej uchwycić związek pomiędzy nimi a chorobami i zgonami. Szacuje się np., że smog londyński z roku 1952 spowodował aż 12 tys. zgonów, a zwiększona częstość chorób układu oddechowego i układu krążenia oraz zwiększona liczba zgonów utrzymywały się przez kilka tygodni po jego zakończeniu. Takie rzeczy z kolei trudno przeoczyć! W skali globalnej ocenia się, że zanieczyszczenia są przyczyną około 7 mln zgonów rocznie.

Jak chronić się przed smogiem?

Wiele mówi się o znaczeniu dla środowiska wymiany starych pieców węglowych na nowe ekologiczne. Akcja jest dofinansowana przez samorządy i rząd, jednak istnieje obawa, że nie spełni pokładanych w niej nadziei.

– Czy ktoś pomyślał o tym, że nie wszystkich stać na utrzymanie czystych, ale droższych pieców? – pyta prof. Pirożyński. – Dla zdrowia nas wszystkich powinien powstać program rekompensaty wzrostu kosztów.

Kolejną rzeczą, o której powinni pamiętać włodarze miast, jest zachowanie niezabudowanych naturalnych ciągów napowietrzających miasta.

– W Warszawie o tzw. klinach napowietrzających pamiętał już prezydent Starzyński – przypomina prof. Pirożyński. – Tymczasem teraz na wszystkich klinach napowietrzających śródmieście stolicy stoją bloki.

Mieszkańcy najbardziej zanieczyszczonych miast powinni też zdawać sobie sprawę, że polewanie ulic oraz mycie chodników nie tylko zmywa kurz, ale też redukuje poziom pyłów. Kiedy smog atakuje, warto też z aktywnością fizyczną przenieść się pod dach.

– Jeżeli sport uprawiany jest na wolnym powietrzu, to oczywiście narażenie na zanieczyszczenia zwiększa się wraz z długością ekspozycji – podkreśla prof. Franek. – Wysiłek fizyczny powoduje konieczność szybszych i głębszych oddechów, a dodatkowo stroje sportowe najczęściej odsłaniają więcej nagiej skóry niż normalne ubranie, co także zwiększa ekspozycję.

– Nośmy maski – namawia prof. Pirożyński. – Maseczka filtrująca eliminuje 30 – 90 proc. szkodliwych aerozoli. Może jest to dyskomfort, ale chroni nasz układ oddechowy.

Działań, które możemy podjąć jest wiele.

– Po pierwsze, możemy przyczynić się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń, np. nie paląc oponami w piecu – mówi pół żartem prof. Franek, ale chodzi mu oczywiście o to, by domowe palenisko nie pełniło funkcji spalarni odpadów.

– Można zainwestować w zdrowie publiczne i kupić samochód elektryczny, korzystać z komunikacji publicznej albo roweru zamiast ze starego diesla. Po drugie, można unikać wychodzenia na zewnątrz w dni, w które zanieczyszczenia przekraczają normy, co daje się łatwo na bieżąco sprawdzać. Oczywiście trzeba rozstać się z nałogiem, bo palenie tytoniu w domu powoduje jeszcze większe zanieczyszczenie niż jest na zewnątrz. Można też używać w mieszkaniu urządzeń filtrujących powietrze.

Najnowsze artykuły

14.09.2022

Warszawa uruchomiła największy system monitoringu jakości powietrza w Europie we współpracy z Airly Public

03.08.2022

Airly na WCCI2022

03.08.2022

Pierwszy sensor Airly w Paryżu

#OddychajPolsko: Gdy pojawia się smog, szpitale się zapełniają. Lekarze ostrzegają

Najnowsze artykuły

14.09.2022

Warszawa uruchomiła największy system monitoringu jakości powietrza w Europie we współpracy z Airly Public

03.08.2022

Airly na WCCI2022

03.08.2022

Pierwszy sensor Airly w Paryżu

Co wisi w powietrzu?