Zanieczyszczenie powietrza pyłami PM10 i PM2.5 to jeden z największych problemów środowiskowych, który dotyka nas każdego dnia. Ich niewielkie rozmiary sprawiają, że bez trudu przedostają się do naszych płuc, a nawet do krwiobiegu, powodując poważne konsekwencje zdrowotne. W tym artykule wyjaśniamy, czym są te pyły, jakie są ich źródła, skład oraz jak różnią się od siebie. Przyjrzymy się także normom zanieczyszczeń i skutkom zdrowotnym, aby lepiej zrozumieć, dlaczego tak ważna jest walka o czystsze powietrze.
Spis treści
- Rodzaje smogu: pył PM10 i PM2.5
- Typy smogu – skład pyłu zawieszonego w powietrzu
- Rodzaje smogów — normy dla Polski i UE
Rodzaje smogu: pył PM10 i PM2.5
Możemy wymienić dwa rodzaje smogu: smog londyński oraz smog typu Los Angeles. Smog londyński występuje zazwyczaj w sezonie grzewczym (na przełomie października do marca) – wówczas występują największe stężenia szkodliwych pyłów. W jego skład wchodzą również tlenki siarki (IV), tlenki azotu, tlenki węgla, sadza oraz wspomniane już trudno opadające pyły. Za występowanie tego smogu odpowiada inwersja temperatur. Jest to zjawisko atmosferyczne polegające na wzroście temperatury powietrza wraz z wysokością.
Drugim, znanym rodzajem smogu jest smog typu Los Angeles (inaczej tzw. smog fotochemiczny). Występuje on przede wszystkim w miesiącach letnich, w strefach subtropikalnych. W jego skład wchodzą przede wszystkim gazy: tlenki węgla, tlenki azotu i węglowodory. Najbardziej zanieczyszczone tym smogiem są metropolie: Los Angeles oraz miasto Meksyk. Możemy go zaobserwować również w polskich miastach, w których mamy do czynienia z intensywnym transportem (np. Kraków, Warszawa).
Typy smogu — skład pyłu zawieszonego w powietrzu
Zanieczyszczeniem powietrza, które w największym stopniu zagraża naszemu zdrowiu są pyły zawieszone. Jego niewielkie rozmiary oraz lekkość sprawiają, że bez większego problemu przenikają one przez układ oddechowy do naszego krwiobiegu, a nawet do mózgu.
Pyły zawieszone w powietrzu składają się z różnych substancji chemicznych, wśród nich mogą się znaleźć metale ciężkie, takie jak: rtęć, arsen, kadm, nikiel. Do zanieczyszczeń pyłami zawieszonymi zalicza się także sól morską, węgiel typu “black carbon”, pył oraz skroplone cząstki niektórych substancji chemicznych.
Pył PM 2.5
Z raportu WHO (World Health Organization) pod tytułem „Review of evidence on health aspects of air pollution” [Przegląd dowodów dotyczących aspektów zanieczyszczenia powietrza związanych ze zdrowiem], wynika, że zanieczyszczenie pyłem zawieszonym drobnym PM2.5 (jego średnica nie przekracza 2,5 mikrometra) niesie za sobą bardzo poważne skutki zdrowotne. Długotrwałe przebywanie i oddychanie zanieczyszczonym powietrzem, zawierającym ten pył może prowadzić do miażdżycy, niekorzystne wyniki porodu, a także choroby układu oddechowego. Wskazano również na możliwe powiązania z chorobami układu nerwowego, cukrzycą, funkcją poznawczą, a także podkreślono związek między PM2.5 a zgonami, które spowodowane są chorobami układu oddechowego i krążenia. W naszym kraju głównym źródłem tego pyłu są paleniska domowe oraz transport drogowy.
Pył PM10
Pył PM10 tworzą drobne ziarenka, których średnica wynosi do 10 mikrometrów. Dzięki niewielkiej wielkości ma możliwość przenikać do naszych płuc. Jego głównym źródłem jest niska emisja pochodząca ze spalania w indywidualnych systemach grzewczych paliw stałych takich jak węgiel, drewno, biomasa, ale także z ruchu drogowego, szczególnie z pojazdów z silnikami wysokoprężnymi bez filtrów i cząstek stałych.
Rodzaje smogów — normy dla Polski i UE
Dopuszczalne normy dla zanieczyszczeń powietrza ustaliły osobno Polska, Unia Europejska a także WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia.
W Polsce normy dla pyłów drobnych PM10 są ustalone na trzech poziomach:
- poziom dopuszczalny 50 µg/m3 (dobowy)
- poziom informowania 200 µg/m3 (dobowy)
- poziom alarmowy 300 µg/m3 (dobowy)
Z kolei Unia Europejska dla rodzajów smogów drobnych PM10 i PM2,5 ustaliła jedynie poziom dopuszczalny, odpowiednio dla PM10 – 50 µg/m3 (dobowy) i 40 µg/m3 (średni-roczny), a dla pyłu PM2,5 – 25 µg/m3 (średni-roczny).
Normy odnośnie dopuszczalnych stężeń dobowych ustalone przez Światową Organizację Zdrowia, to i 25 μg/m3 dla PM2.5 oraz 50 μg/m3 dla PM10.
Przeczytaj też: Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka
Opracowane na podstawie:
Raportu Europejskiej Agencji Środowiska „Sygnały EEA 2013. Z każdym oddechem. Poprawa jakości powietrza w Europie”,
EEA Report No 9/2013 Air quality in Europe — 2013 report,
Raport WHO pt. „Review of evidence on health aspects of air pollution”